Mi Revalueshanary Fren, interview met Linton Kwesi Johnson

Zes jaar had Linton Kwesi Johnson, de anti-racistische dubdichter uit Londen, zich teruggetrokken uit de muziekscene. Vorig jaar kwam hij terug. Samen met de Dennis Bovell Dub Band en de Jamaicaanse zangeres Jean Binta Breeze ging hij weer op tournee. Enkele maanden geleden verscheen zijn nieuwe plaat 'Tings an Times'.

Linton Kwesi Johnson werd in 1952 op Jamaica geboren. Op zijn elfde vertrok hij met zijn moeder naar Engeland en groeide op in Brixton. In 1970 sloot hij zich aan bij de Britse Black Panters en organiseerde een dichters-werkplaats en zette later met andere dichters en percussionisten de groep 'Rasta Love' op. Door zijn politieke ontwikkeling distantieerde hij zich al snel van de Rasta-religie.

Linton Kwesi Johnson staat in de dub-traditie van de Jamaicaanse discjockeys en gebruikt bij zijn teksten bewust de spraak van de Jamaicaanse migranten, het zogenaamde Patois: een mengeling van Caribisch en Creools als "consequentie van het opgroeien in een koloniale samenleving." Na 1978 maakt hij meerdere platen: 'Dread Beat and Blood', 'Forces of Victory', 'Bass Culture', 'LKJ in Dub', 'Making History', 'Tings an Times' en publiceerde verschillende boeken: 'Voices of the Living and the Dead', 'Dread Beat and Blood','Inglan is a Bitch'.

Hoe staat het met je politieke werk? Werk je nog voor 'Race today'?

Race Today bestaat niet meer. Het werd opgeheven na 14 of 15 jaar, omdat de leiding van mening was dat Race Today aan haar doel beantwoord had en zij iets nieuws wilden opbouwen. Momenteel werk ik voor een nieuwe organisatie, de Europese Beweging voor Etnische Gelijke Rechten en Sociale Rechtvaardigheid. Wij willen met vooruitstrevende, links denkende mensen een organisatie ontwikkelen om binnen Europa tegen racisme en fascisme te strijden. Een organisatie met mensen uit Groot-Brittannië, Nederland, Frankrijk, de BRD en andere Europese landen.

Je hebt je zes jaar lang uit de muziek teruggetrokken. Wat heb je in deze tijd gedaan?

Ik heb gewerkt als journalist, met name voor Channel 4. Na '88 heb ik mijn kluizenaarsbestaan weer opgegeven, omdat veel mensen aan mijn kop bleven zeuren om concerten. Een tour voor mijn tienjarig jubileum als muzikant leek mij een goed idee. En nu heb ik weer de feeling, schrijf ik nieuwe gedichten en heb een nieuwe elpee uitgebracht.

Hoe kwam het tot zo'n lange afwezigheid?

Het was eigenlijk niet mijn bedoeling om een carrière te maken als muzikant. En bovenal wilde ik het ritme, tour-plaat-tour- enzovoorts, ontvluchten. Mijn gedichten komen nu eenmaal niet op bevel, maar hebben tijd nodig. Dan maak ik liever geen plaat dan een slechte plaat.

Vorig jaar was Jean Binta Breeze uit Jamaica bij je tour. Wie is zij?

De mensen hebben vast en zeker een zekere overeenkomst tussen ons ontdekt, maar Jean schrijft toch veel meer vanuit het vrouwenperspectief. Veel van haar gedichten behandelen thema's die vrouwen aangaan.

Dat is juist in de Rap-scene een uitzondering. Sexisme en minachting voor vrouwen zijn in deze scene eerder regel. Hoe zie jij de vrouwenstrijd?

Ik denk dat de positie van vrouwen in de westerse maatschappij de laatste twintig jaar behoorlijk veranderd is. Vrouwen worden weliswaar nog steeds onderdrukt, maar zij hebben voor zichzelf al veel vrijheden verworven in vergelijking met vroeger. Ik denk dat zij belangrijke dingen te vertellen hebben en daarnaar zou men ook moeten luisteren.

Maar in jouw teksten komt de positie van vrouwen helemaal niet ter sprake.

Het is in de eerste plaats de zaak van vrouwen om de vrouwenbevrijding te realiseren. Zij is slechts een aspect van de algemene strijd. De klassenstrijd is het belangrijkst.

Je zingt in een Jamaicaans Patois. Hoe kan je er zeker van zijn dat het publiek, met zijn schoolboeken-Engels, jouw teksten verstaat?

Tussen de stukken door probeer ik de mensen in het Engels te vertellen waar het over gaat, maar ik ben Jamaicaan en voor mij is het vanzelfsprekend om in mijn eigen taal te schrijven.

Je hebt een nieuwe plaat uitgebracht. Daarop is toch het een en ander anders dan op je vorige platen, of niet?

Ik wil het met een marxistische term uitdrukken: de onderbouw is gelijk gebleven, maar de bovenbouw is iets veranderd, wat de muziek betreft. De teksten - nou ja - het enige verschil zit in de thema's. Die zijn persoonlijker geworden. Tegelijkertijd hebben zij een universele pretentie. Bijvoorbeeld het gedicht 'Story'. Een song over de verschillende maskers die mensen in verschillende situaties dragen. Soms heb je een lach om je mond, maar van binnen ben je gekwetst. Wanneer je met je arts spreekt heb je een ander gezicht, dan wanneer je met je vriendin spreekt, een ander wanneer je met een politieagent spreekt, enzovoorts. En de taal van mijn gedichten is veranderd. Zij is minder retorisch en daardoor meer metaforisch.

What about Inglan? Is Engeland op weg om een fascistische staat te worden, zoals jij je afvraagt in 'Reggae fi Peach'?

Nee, zover zijn ze nog niet. Maar we moeten wel continu opletten, om er zeker van te zijn dat het niet zover zal komen. In het Thatcher-tijdperk waren er mensen die geloofden dat het die kant op zou gaan. Er werden heel veel wetten doorgedrukt, waarmee de mensen beroofd werden van democratische rechten en vrijheden, waarvoor ze 400 of 500 jaar hebben gevochten. Er zijn machten in de heersende klasse die dit gevaar inzagen en hebben gestopt.

Is na Thatcher het politieke en maatschappelijke klimaat beter geworden?

Nee. De werkloosheid stijgt steeds verder, de mensen moeten er nog steeds voor vechten om voor de rechtbank gelijk te krijgen, het opvoedingssysteem verkeert in een crisis. Nee, er is niets veranderd. Het is nog niet zo lang geleden dat Thatcher is weggegaan. Het is te vroeg voor veranderingen.

In de song 'Mi Revalueshanary Fren' op je nieuwe plaat, thematiseer je de machtswisseling in Oost-Europa. Hoe schat je die ontwikkelingen in?

Aan de ene kant is het goed dat de mensen daar het totalitarisme hebben overwonnen. Misschien is er nu een echte kans voor het socialisme om zichzelf te ontwikkelen. Maar het woord 'socialisme' is een smerig begrip geworden. Het moet opnieuw gedefinieerd, een nieuwe inhoud gegeven worden. Voor mij zijn socialisme en democratie twee delen van hetzelfde idee. Socialisme betekent voor mij: macht van de mensen voor de mensen. In de kapitalistische samenlevingen bestaat een andere vorm van democratie. Daar gaat de macht niet werkelijk van het volk uit. Dat is de burgerlijke vorm. Vrijheid is geen ideologie, vrijheid is een menselijke noodzaak. Waar ik een beetje bang voor ben is de hang naar het nationalisme, het seperatisme, de vreemdelingenhaat en het racisme. Deze negatieve krachten komen zelfs in de Sovjet Unie naar buiten.

Wat vind je van de 'hiphop' en vooral van de militante groepen zoals 'Public Enemy' of 'Niggers With Attitude'?

Dat is toch allemaal niets nieuws. Verheugend is voor mij wel dat de jeugd de sociale problemen opnieuw ontdekt en uit de ban breekt van 'Come and let's boogie' en de disco. Juist dat is in Amerika belangrijk, omdat daar de muziek decadent is geworden. Maar nieuw, nee, dat is het echt niet. Ik ben nu 39 jaar en ik heb dat allemaal al gezien.

Public Enemy, tja, mijn zoon vindt ze erg goed. Sommige dingen van hen vind ik erg vooruitstrevend. Zij identificeren zich echter teveel met de Black Muslims. Ik kan dat niet helemaal volgen, ik ben niet religieus. Ik wil er wel aan herinneren wat de Black Muslims met Malcolm X hebben gedaan.

En dat was?

Zij hebben hem vermoord!

(met dank aan de AK en Radio 2)

vertaald door A.F.